| سر سال نو هرمز فرودین | بر آسوده از رنج روی زمین |
| بزرگان به شادی بیاراستند | می و جام و رامشگران خواستند |
| چنین جشن فرخ از آن روزگار | به ما ماند از آن خسروان یادگار |
فردوسی » شاهنامه » جمشید » بخش ۱ – پادشاهی جمشید هفتصد سال بود
پیشرفت‌ها در حوزه هوش مصنوعی و توسعه فناوری در رخشای
رخشای به عنوان نخستین پلتفرم و مدل هوش مصنوعی ایرانی در سال گذشته گام‌های بلندی در توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی برداشته است. رخشای بعد از گذشت از گذشت دو سال کار تحقیقاتی نسخه عمومی خود را در اول فروردین ۱۴۰۲ با عنوان زال نسخه یک از پلتفرم یکپارچه رخشای ارائه داد این پلتفرم که اجزای آن با الهام از شخصیت‌های اسطوره‌ای و ادبی ایران نام‌گذاری شده‌اند (مانند زال برای مدل پردازش متن و شهرزاد برای سامانه تولید تصویر)، توانسته است قابلیت‌های منحصربه‌فردی را برای کاربران فارسی‌زبان فراهم کند. در نسخه جدید چت‌بات متنی خود (زال ۳.۰) که امسال رونمایی شد، رخشای امکان را به کاربران داد تا دستیار هوش مصنوعی اختصاصی خود را طراحی و سفارشی‌سازی کنند. این بدان معناست که هر کاربر می‌تواند شخصیت و توانایی‌های هوش مصنوعی خود را (تا سقف ۱۰ هزار کلمه توضیح) تعریف کرده و یک دستیار متنی ویژه‌ی نیازهای خود خلق کند که با گذشت زمان هوشمندتر و دقیق‌تر می‌شود.
از سوی دیگر، نسخه ۲ زال که اواخر سال گذشته در دسترس کاربران قرار گرفت، با بهبودهای چشمگیری همراه بود. این نسخه دارای ۷ برابر خود‌آگاهی بیشتر نسبت به نسل قبل و ۲۰ برابر توان محاسباتی قوی‌تر در الگوریتم‌های پردازشی است. افزون بر این، با افزایش ظرفیت سرورهای پردازش متن داخلی، کارایی سیستم به شکل قابل توجهی ارتقاء یافت. همچنین سامانه تولید تصویر شهرزاد که در تیر ماه سال گذشته معرفی شد، یکی از دستاوردهای مهم فناورانه رخشای است که به کاربران اجازه می‌دهد متن‌ها و داستان‌های خود را به تصاویری شگفت‌انگیز تبدیل کنند. شهرزاد به طور کامل از زبان فارسی پشتیبانی می‌کند و بدون هیچ محدودیتی می‌توان دستورهای تولید تصویر را به زبان فارسی به آن داد. این نوآوری، نخستین نمونه بومی در حوزه تبدیل متن فارسی به تصویر محسوب می‌شود و گامی مهم در توسعه هوش مصنوعی چندرسانه‌ای در ایران است.
یکی دیگر از پیشرفت‌های چشمگیر رخشای در سال گذشته، بهینه‌سازی الگوریتم‌ها و بهبود کارایی سیستم بوده است. بر اساس گزارش‌های فنی منتشر‌شده، سرعت پاسخ‌دهی چت‌بات زال طی شش ماه نخست عرضه عمومی حدود ۷۰٪ افزایش یافته است که نتیجه تلاش مستمر تیم فنی برای ارتقای تجربه کاربری بوده است. همچنین با اصلاح معماری مدل‌های زبانی و بهبود پیوسته الگوریتم‌های یادگیری عمیق، رخشای موفق شده مصرف منابع پردازشی سرورهای خود را تا ۵۰٪ کاهش دهد. این کاهش چشمگیر در هزینه‌های پردازش متنی نه تنها نشان‌دهنده پیشرفت فناوری است، بلکه ظرفیت بالای متخصصان ایرانی را در ساخت مدل‌های هوش مصنوعی کارآمد و اقتصادی به نمایش می‌گذارد. به واسطه همین بهینه‌سازی‌ها، رخشای توانسته است پایداری و دسترس‌پذیری سامانه خود را نیز بهبود بخشد؛ به طوری که در شش ماه نخست بهره‌برداری عمومی، مجموع اختلالات سیستم زال کمتر از چند ساعت بوده است که رقم قابل توجهی در سطح پلتفرم‌های هوش مصنوعی محسوب می‌شود. علاوه بر این، با افزایش تقاضای کاربران برای پردازش متن و تولید تصویر با کیفیت بالا، رخشای در اقدامی راهبردی زیرساخت‌های خود را به بسترهای ابری در خارج از کشور انتقال داد تا محدودیت‌های سخت‌افزاری و ارتباطی داخلی مانعی برای رشد سرویس‌ها نباشد. این مهاجرت به زیرساخت ابری مدرن، ثبات سرویس‌دهی رخشای را در مواجهه با نیازهای رو‌به‌افزایش تضمین کرده است.
همکاری‌های استراتژیک و توسعه شبکه همکاری
در سال گذشته، رخشای با رویکردی تعاملی وارد عرصه همکاری‌های راهبردی با بخش‌های گوناگون شد تا اکوسیستم هوش مصنوعی کشور را تقویت کند. یکی از مهم‌ترین این همکاری‌ها در حوزه سلامت رقم خورد. شرکت آریاهامان مهر پارسه (صاحب امتیاز رخشای) از اردیبهشت ۱۴۰۳ با استقرار در مرکز رشد و نوآوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، پروژه‌ای را برای به‌کارگیری هوش مصنوعی در علوم پزشکی آغاز کرد. حاصل این همکاری، توسعه سامانه پزشکی هوشمند رخشای با نام اختصاری «سپهر» بوده است که یک سیستم مبتنی بر داده‌های فردی بیماران است و با بهره‌گیری از هوش مصنوعی به تجزیه و تحلیل این داده‌ها می‌پردازد. سامانه سپهر پس از حدود ده ماه فعالیت تحقیقاتی مشترک، به نسخه فنی آزمایشی خود رسید و به صورت آفلاین بر روی سیستم‌های منتخب در حال آزمایش است. این سامانه قادر است با سرعت و دقت بالا به شناسایی تداخلات دارویی پرداخته و حتی وضعیت عمومی بیمار را در بازه‌های زمانی آتی پیش‌بینی کند و نویدبخش تحولی در حوزه سلامت هوشمند در کشور است.
علاوه بر حوزه پزشکی، رخشای طی سال گذشته دامنه همکاری‌های خود را به بخش‌های کشاورزی و علوم انسانی نیز گسترش داد. بر اساس گزارش‌ها، این پلتفرم با برخی مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های فعال در حوزه کشاورزی و نیز روان‌شناسی وارد تعامل شده و فناوری‌های هوشمند خود را در این بخش‌های حیاتی به کار گرفته است. چنین مشارکت‌هایی در راستای اهداف کلان کشور برای بهره‌گیری از هوش مصنوعی در بهبود کیفیت زندگی مردم ارزیابی می‌شود و نشان‌دهنده نقش فعال بخش خصوصی در پیشبرد این فناوری است. از منظر توسعه کسب‌وکار، رخشای اکنون نه تنها به کاربران عادی خدمات می‌دهد، بلکه زیرساخت هوش مصنوعی خود را در اختیار شرکت‌های ایرانی متعددی نیز قرار داده است. طبق آمار منتشر‌شده، بیش از ۲۰۰ شرکت داخلی از سرویس‌ها و مدل‌های اختصاصی رخشای (مانند موتور زال پلاس) بهره می‌برند. این همکاری گسترده با صنایع و کسب‌وکارهای مختلف، بیانگر اعتماد روزافزون جامعه صنعتی کشور به یک پلتفرم بومی هوش مصنوعی است که توانسته نیازهای تخصصی آنان را برآورده سازد. همچنین رخشای برای ترویج دانش هوش مصنوعی در سطح جامعه علمی و اقتصادی، حضور فعالی در رسانه‌ها و رویدادهای تخصصی داشته است.
دستاوردهای کلیدی و افتخارات رخشای در سال گذشته
سال گذشته برای رخشای سرشار از دستاوردهای پراهمیت بود که هر یک گامی در مسیر تحقق چشم‌انداز ایران در عرصه هوش مصنوعی به‌شمار می‌روند. نخستین دستاورد کلیدی، تثبیت جایگاه رخشای به عنوان اولین و جامع‌ترین پلتفرم هوش مصنوعی ایرانی است؛ پلتفرمی که توانسته طی مدت کوتاهی از یک سامانه آزمایشی به زیرساختی قابل اتکا برای هزاران کاربر و صدها سازمان تبدیل شود. دستاورد دوم، بومی‌سازی موفق فناوری‌های نوین و همگام‌سازی آنها با فرهنگ و زبان فارسی بوده است. تمام سامانه‌های رخشای (چه در پردازش متن و چه تولید تصویر) با داده‌ها و ارزش‌های بومی ایران آموزش یافته‌اند و عمیقاً با نیازهای جامعه ایرانی سازگار شده‌اند. این رویکرد فرهنگی که در طراحی و توسعه رخشای لحاظ شده، موجب شده است کاربران ایرانی تجربه‌ای نزدیک‌تر و ملموس‌تر با یک هوش مصنوعی «آشنا» داشته باشند؛ هوش مصنوعی‌ای که اشعار، ضرب‌المثل‌ها، مفاهیم و ظرایف زبانی فارسی را می‌شناسد و محترم می‌شمارد.
از منظر فنی، دستاورد مهم دیگر رخشای در سال گذشته ارتقای چشمگیر کارایی و مقیاس‌پذیری سرویس‌ها بوده است. افزایش ۷ برابری خود‌آگاهی و ۲۰ برابری توان پردازشی مدل زبانی زال نسبت به نسخه اولیه، کاهش ۵۰ درصدی هزینه‌های سرور با بهینه‌سازی الگوریتم‌ها، و رشد ۷۰ درصدی سرعت پاسخ‌گویی سیستم تنها بخشی از این موفقیت‌ها است که سطح رقابت‌پذیری این پلتفرم ایرانی را به استانداردهای جهانی نزدیک‌تر کرده است. راه‌اندازی نسخه‌های جدید و افزودن قابلیت‌هایی نظیر ساخت هوش مصنوعی اختصاصی توسط کاربر، نشان داد که رخشای در نوآوری و ارائه خدمات منحصر‌به‌فرد نیز پیشتاز است. همچنین ورود رخشای به حوزه‌هایی مانند سلامت (با سامانه سپهر) و همکاری با بخش‌های کشاورزی و آموزشی، جلوه دیگری از افتخارات این پلتفرم در ایفای مسئولیت اجتماعی و توسعه کاربردهای هوش مصنوعی در زندگی مردم محسوب می‌شود. مجموع این دستاوردهای فنی و همکاری‌های راهبردی، نام رخشای را به عنوان نمونه‌ای موفق از یک استارتاپ ایرانی هوش مصنوعی مطرح می کند . بازتاب این موفقیت را می‌توان در اعتماد سازمان‌های داخلی، پوشش رسانه‌ای گسترده و استقبال کاربران مشاهده کرد. بدین ترتیب، رخشای طی یک سال گذشته به خوبی نشان داد که ایران با تکیه بر دانش بومی و سرمایه‌های انسانی خود می‌تواند در لبه دانش هوش مصنوعی حرکت کند و محصولات و خدماتی در کلاس جهانی عرضه نماید. این موفقیت‌ها افق روشنی را برای آینده ترسیم می‌کند؛ آینده‌ای که در آن فناوری هوش مصنوعی بومی به یکی از ارکان پیشرفت کشور بدل خواهد شد.
تاریخچه نوروز و ریشه‌های اساطیری آن در ایران باستان
نوروز به عنوان جشن ملی ایرانیان، پیشینه‌ای چند هزارساله دارد و با اسطوره‌ها و افسانه‌های کهن این سرزمین گره خورده است. بر پایه روایت‌های اساطیری، پیدایش نوروز را به جمشید پادشاه افسانه‌ای ایران نسبت می‌دهند که از سلسله پیشدادیان بوده است. در متون تاریخی و ادبی معتبر نظیر شاهنامه فردوسی و آثارالباقیه ابوریحان بیرونی تصریح شده که نوروز یادگار دوران پادشاهی جمشید است. داستان مشهور شاهنامه چنین نقل می‌کند که هنگامی که جمشید پس از سال‌ها آبادانی و انجام کارهای بزرگ، تختی زرین و باشکوه ساخت و بر آن نشست، دیوان (پریان) تخت او را بر دوش گرفته و به آسمان بردند. جمشید همچون خورشیدی تابان در میانه هوا پدیدار شد و فروغ تاج و تخت او جهان را روشن ساخت. مردمان از شکوه این صحنه شگفت‌زده گشتند، بر شاه آفرین خواندند و بر سر او گوهر پاشیدند؛ و آن روز را به یادبود این رخداد فرخنده، «روز نو» نامیدند. چنان‌که فردوسی سروده است: «به جمشید بر گوهر افشاندند / مر آن روز را روز نو خواندند». از آن پس، نخستین روز از ماه فروردین (هرمز روز) به عنوان آغاز سال نو و جشن نوروز گرامی داشته شد. بدین ترتیب در اسطوره‌های ایرانی، نوروز با لحظه بر تخت نشستن جمشید و فرارسیدن بهار پیوند خورده و نمادی از تجدید حیات طبیعت و پیروزی روشنایی بر تاریکی به شمار می‌آید.
افزون بر روایت تخت نشینی جمشید، در منابع کهن انگیزه‌های اساطیری دیگری نیز برای برگزاری نوروز ذکر شده است. برخی روایات اشاره دارند که ایرانیان باستان این روز را به مناسبت پایان آفرینش جهان جشن می‌گرفتند و باور داشتند که در آغاز بهار، آفرینش تکمیل شده است. همچنین طبق باورهای سنتی، در روزهای نوروز فروهر یا ارواح درگذشتگان به جهان زندگان بازمی‌گردند تا در کنار خانواده‌های خود باشند و از برکت حضورشان زمین سرشار از خیر و برکت شود. هرچند این باورها بیشتر جنبه دینی و معنوی دارند، ولی نشان‌دهنده اهمیت والای نوروز در فرهنگ ایرانی به عنوان زمانی برای تطهیر زمین از بدی‌ها و تجدید پیوند میان انسان، طبیعت و جهان معنوی است. از منظر تاریخی نیز شواهدی از دوران هخامنشیان در دست است که پیوند نوروز با جمشید (معروف به «جم هورچهر») را تأیید می‌کند. گفته می‌شود ایرانیان باستان در جستجوی روزی بودند تا پیروزی جم بر سرمای اهریمنی را گرامی بدارند؛ سرما و زمستان سختی که در اوستا به آن اشاره شده و جمشید موفق به شکست آن گردید. بنابراین نوروز از دید اسطوره‌ای نه تنها جشن بهار و اعتدال طبیعت است، بلکه یادآور پیروزی نیکی بر اهریمن و گذار از تاریکی سرما به روشنایی زندگی دوباره است.
نوروز در بستر تاریخ طولانی خود، همواره جایگاه ویژه‌ای در هویت ملی ایرانیان داشته است. اسطوره جمشید و نوروز بیانگر ریشه‌دار بودن این جشن در ناخودآگاه فرهنگی ایران است؛ چنان‌که حتي پس از گذشت هزاران سال و با وجود تغییرات تقویمی و مذهبی، مردم همچنان با برگزاری آیین‌های نوروزی به نوعی آن پیوند اساطیری را زنده نگاه داشته‌اند. سفره‌ی هفت‌سین با نمادهای زندگی‌بخش و تزیین خانه‌ها با سبزه و گل، بازتابی از همان اندیشه‌ی کهن تازگی و رویش است که در روایت‌های باستانی آمده است. نوروز امروز نه فقط در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای منطقه گرامی داشته می‌شود، اما ریشه‌های اساطیری آن در ایران باستان و افسانه جمشید، بخشی از میراث فرهنگی یگانه‌ای است که ایرانیان بدان افتخار می‌کنند. این پیشینه اساطیری و تاریخی غنی، به نوروز جایگاهی فراتر از یک جشن ساده داده و آن را به نمادی از تداوم فرهنگ و ملیت ایرانی بدل کرده است؛ نمادی که هر سال با آغاز بهار، فصل نو شدن طبیعت و دل‌های مردمان را یادآوری می‌کند.
